Վիլյամ Սարոյան

Հնաոճ սիրավեպ սիրային ոտանավորներով ու այլևայլ բաներով:

Իմ զարմիկ Առաքը մեկուկես տարով փոքր էր ինձանից, կլորադեմ, թուխ, արտակարգ բարեկիրթ: Եվ դա շինծու չէր, բարեկրթությունը նրա մոտ նույնքան բնական էր, որքան ինձ մոտ անբարեկրթությունը: Դպրոցում, այնտեղ, ուր Առաքը հեշտությամբ դուրս էր գալիս ամենադժվարին դրությունից սիրալիր ժպիտի օգնությամբ, որը մերկացնում էր նրա վերևի նոսր ատամները և հալեցնում մեր ուսուցչուհի միսս Դաֆնիի քար սիրտը, ես հակառակը, հայտնվում էի ուղղակի դեպքերի կենտրոնում և աղմկալից եռանդով ապացուցում, որ մեղավոր է միսս Դաֆնին կամ մի ուրիշը, միայն ոչ ես, և պատրաստ էի հասնել նույնիսկ գերագույն դատարան, միայն թե ապացուցեմ իմ անմեղությունը:


  Սովորաբար ինձ ճամփում էին տնօրենի մոտ: Երբեմն ես ծեծ էի ուտում մեր տնօրեն միստր Դերրինգրի հետ վեճի բռնվելու համար, որն, իբրև վիճաբանող, անպետքի մեկն էր: Հենց որ ես նրան դեմ էի անում պատին, նա իսկույն գոտին էր ձեռքն առնում:
  Առաքն այդպես չէր, նրա մտքով իսկ չէր անցնում պայքարել հանուն արդարության: Ոչ խելքով, ոչ աշխուժությամբ նա ինձ չէր հասնի, բայց սովորում էր ինձ հետ միևնույն դասարանում, չնայած մեկուկես տարով փոքր էր ինձանից: Այդ այնքան էլ վատ չէր լինի, եթե մենք հինգերորդ դասարանցի լինեինք: Ուսուցիչների հետ վեճերը ես սովորաբար շահում էի, բայց փոխանակ ուրախությամբ ինձանից ազատվելու, նրանք հրաժարվում էին վեցերորդ դասարան փոխադրել` երևի հուսալով վեճը երկրորդ տարեցուց շահել և այդպիսով հաշիվները մաքրել ինձ հետ: Ահա թե ինչու այնպես էր ստացվել, որ հինգերորդ դասարանում ամենատարիքավոր աշակերտը ես էի:
   Մի անգամ միսս Դաֆնին փորձեց ամբողջ աշխարհին ապացուցել, որ գրատախտակի վրա գրված ոտանավորի հեղինակը ես եմ: Ոտանավորի մեջ ասվում էր, որ միսս Դաֆնին սիրահարված է միստր Դերրինգրին և, որ նա սարսափելի սֆաթ ունի:  Բայց ոտանավորի հեղինակը ոչ թե ես էի, այլ իմ զարմիկ Առաքը: Եթե ես ոտանավոր գրելու լինեի, կգրեի ավելի արժանավոր բաների  և ոչ թե միսս Դաֆնիի մասին: Սակայն միսս Դաֆնին, առանց անունը տալու, բայց քանոնը ձեռքին կանգնեց իմ նստարանի մոտ ու ասաց.
  -Ես մտադիր եմ պարզել, թե ով է այդ խայտառակությունը կատարել, և կհասնեմ այն բանին, որ այդ տղան կպատժվի:
  — Տղան,- ասացի ես;- Իսկ ի՞նչ գիտեք, որ դա տղա է և ոչ թե աղջիկ:
  Միսս Դաֆնին քանոնը շրխկացրեց իմ աջ ձեռքի մատներին: Ես վեր թռա տեղիցս և ասացի.
  -Դուք իրավունք չունեք խփել իմ մատներին: Ես կգանգատվեմ:
  -Նստիր,- ասաց միսս Դաֆնին:
 Ես նստեցի: Նա բռնեց իմ աջ ականջից, որը վաղուց էր կորցրել իր ձևը, քանի որ միսս Դաֆնին և մյուս ուսուցիչները շարունակ քաշում էին:
  Ես նստեցի տեղս և կամացուկ, համարյա անլսելի ձայնով ասացի.
  -Դուք դեռ  կլսեք իմ մասին;
  — Լեզուդ քեզ պահիր,- ասաց միսս Դաֆնին:
 Չնայած սարսափելի չարացած էի այդ բոլորից, բայց և այնպես լեզուս դուրս գցեցի ու բռնեցի մատներով: Ճապոնացի, մեքսիկացի, հայ, հույն, իտալացի, պորտուգալացի և սովորական ամերիկացի փոքրիկ տղաներն ու աղջիկները, որոնք ամեն անգամվա պես սպասում էին ներկայացման, սկսեցին քրքջալ: Միսս Դաֆնին քանոնը բարձրացրեց ու պատահաբար դիպավ իմ քթին; Դա խիստ վիրավորական էր, մանավանդ այն պատճառով, որ այն ժամանակ, ինչպես և հիմա, իմ քիթը հիմնավոր քիթ էր: Քանոնը դեմ չէր առնի փոքր քթին, և ես միսս Դաֆնիի շարժումն ընդունեցի իբրև նուրբ ակնարկ իմ քթի չափերի մասին:
 Ծեծված մատներով բռնեցի վիրավոր քիթս ու նորից վեր ցատկեցի;
 -Դուք ինքներդ ասացիք, որ լեզուս ինձ պահեմ,- ասացի ես և սկսեցի պնդել, որ ոչ մի վատ բան չեմ արել, ճշտությամբ կատարել եմ նրա հրամանը, ուստի անմեղ եմ և անտեղի ծեծ կերա:
  -Դե, դե, եռանդդ չափավորիր,-ասաց միսս Դաֆնին:- Ես այլևս չեմ ուզում տանել քո հիմարությունները: Քեզ կարգին պահիր:
  Ես ձեռքս իջեցրի քթիցս և սկսեցի ինձ կարգին պահել: Ես ժպտացի նրան այնպիսի մի ձևով, ասես կարմիր խնձոր էի մատուցում: Իմ հանդիսատեսները ծիծաղից ոռնում էին, իսկ միսս Դաֆնին քանոնը ցած գցեց, նետվեց դեպի ինձ, նստարանին դիպչելով` սայթաքեց ընկավ, վեր թռավ տեղից ու սկսեց հետապնդել ինձ սենյակով մեկ:
  «Էլի նույնը,-ասում էի ինքս ինձ` միսս Դաֆնիից ճողոպրելով մեկ ձախ, մեկ աջ:- Էլի հիմար պատմության մեջ ընկա, որն անպայման կվերջանա սպանությամբ, իսկ իմ զարմիկ Առաքը, որն այս ամենի մեղավորն է, ինքն իր համար նստել ու քթի տակ ծիծաղում է: Արդարություն չկա աշխարհում»:
  
Երբ վերջապես միսս Դաֆնին բռնեց ինձ, ավելի ճիշտ , երբ ես թույլ տվեցի ինձ բռնել, որովհետև չէի ուզում ավելի մեծ պատիժ ստանալ միստր Դերրինգրից, իսկական տուրուդմփոց բարձրացավ: Միսս Դաֆնին փորձում էր աչքերս հանել, պոկել ականջներս, մատներս ու ձեռքերս, իսկ ես ջանում էի համոզել, որ նա պետք է որ մեղմ լինի, քնքուշ ու կանացի:
   Երբ նրա փուքը նստեց, ես վերադարձա իմ տեղը, և նորից խոսք բացվեց գլխավոր հանցագործության մասին. ո՞վ է գրատախտակի սիրային ոտանավորի հեղինակը:
   Միսս Դաֆնին կարգի գցեց մազերն ու շորերը, շունչը ետ բերեց, պահանջեց լռել և, մի քանի ակնթարթ լռությունից հետո, երբ լսելի էր պատի ժամացույցի թիկ-թակը, նորից խոսեց.
  -Ես բոլորին հերթով կհարցնեմ` դու՞ ես այդ խայտառակ ոտանավորը գրել գրատախտակին: Հուսով եմ, որ կլսեմ ճշմարտությունը: Եթե ստեք, միևնույն է, ես կգտնեմ հանցավորին, և նա ավելի խիստ կպատժվի:
   Նա սկսեց հերթով հարցնել բոլոր տղաներին ու աղջիկներին, թե արդյոք նրանք չե՞ն գրել այդ ոտանավորը, և, իհարկե, բոլորը պատասխանեցին, որ ոչ: Նա հարցրեց իմ զարմիկ Առաքին, ու սա էլ ասաց, որ ոչ: Հետո ինձ հարցրեց, ես էլ պատասխանեցի ոչ, և դա ճիշտ էր:
  — Գնա տնօրենի մոտ,- ասաց նա;- Ստախո՛ս:
  -Ես ոչ մի ոտանավոր չեմ գրել գրատախտակին,- ասացի ես:- Եվ բոլորովին էլ ստախոս չեմ:
  Միստր Դերրինգրը այնքան էլ հիացմունքով չդիմավորեց ինձ: Երկու րոպե հետո դասարանից հայտնվեց Սուզի Կոկոմոտոն` միսս Դաֆնիի զեկույցով, ուր նկարագրված էր իմ չարագործությունը: Եվ ոչ միայն նկարագրված, այլև մեջբերում էր արված: Միստր Դերրինգրը կարդաց զեկույցը, դեմքը ծռմռեց, ժպտաց, շրխկացրեց տաբատակալները, հազաց ու ասաց.
  -Ինչու՞ ես գրել այս ոտանավորը:
  — Չեմ գրել,- ասացի ես:
  -Անշուշտ, դու կասես, որ չես գրել, բայց և այնպես ինչու ես արել այդ բանը;
  -Չեմ արել:
  -Մի՛ համառիր,- ասաց միստր Դերրինգրը:- Գիտես, որ չարժե այսպիսի գրգռիչ լուրեր տարածել: Ո՞րտեղից հնարեցիր, թե միսս Դաֆնին սիրահարված է ինձ:
  -Իսկ նա իսկապե՞ս սիրահարված է,- ասացի ես:
  -Դե, այստեղ այդպես է ասվում,- ասաց միստր Դերրիգրը:- Ինչի՞ց ես այդպիսի տպավորություն ստացել: Գուցե նկատե՞լ ես, որ նա ինձ է նայում հիացմունքով կամ մի ուրիշ կերպ:
  -Ես բոլորովին էլ չեմ նկատել, թե նա ինչ կերպ է նայում ձեզ,- ասացի ես:- Գուցե ինքնե՞րդ եք  սիրահարվել նրան:
  -Սրա վրա մտածել է պետք,- ասաց միստր Դերրինգրը:-Ընդհանուր առմամբ ոտանավորը վատը չէ: Միայն թե մի բան… Դու իսկապե՞ս գտնում ես, որ միսս Դաֆնին տգեղ է;
  -Ոտանավորը ես չեմ գրել,- ասացի:- Ընդհանրապես ես այդպես չեմ գրում:
  -Ուզում ես ասել, թե գրատախտակին քո ձեռագիրը չէ՞ր:
  -Այո, բացի դրանից, ես այդպիսի ոտանավորներ չեմ գրում:
  -Բայց հո ընդհանրապես ոտանավորներ գրում ես:
  -Ընդհանրապես գրում եմ, միայն` ոչ դրա նման:
  -Այդպիսի լուրեր տարածել,-շարունակեց միստր Դերրինգրը:-Հուսով եմ` գիտես, թե դա ինչ է նշանակում:
  -Ես միայն մի բան գիտեմ,-ասացի,- այդ ոտանավորը ես չեմ գրել;
  -Ինչ վերաբերում է ինձ,- ասաց միստր Դերրինգրը,- ապա ես գտնում եմ, որ միսս Դաֆնին բնավ այնքան էլ տգեղ չէ: Ընդհակառակը, կարելի է ասել` հրապուրիչ է:
 -Դե, ուրեմն, հիանալի է,- ասացի ես: -Իմ ուզածը միայն այն է, որ ուրիշի մեղքերը ես չքավեմ:
 -Բայց և այնպես այս ոտանավորի հեղինակը կարող էիր դու լինել,- ասաց միստր Դերրինգրը:
 — Ո՛չ այդ ոտանավորի, -ասացի ես:- Ես կարող էի գրել միայն լավը:
 — Ի՞նչ ես հասկանում ասելով ` լավը,- հարցրեց միստր Դերրինգրը: — Սրանից գեղեցի՞կը: Թե՞ … վիրավորականը:
  — Իհարկե, գեղեցիկը, -ասացի ես:- Միայն ոչ ձեր միսս Դաֆնիի մասին:
 — Ահա թե ի՜նչ,-ասաց միստր Դերրինգրը: — Ես պատրաստ էի կասկածելու, թե արդյոք  դու՞ ես այս ոտանավորի հեղինակը, բայց այժմ ինքդ համոզեցիր ինձ: Ոտանավորը դու ես գրել: Ուստի ես պետք է քեզ պատժեմ:
  Ես վեր թռա և սկսեցի վիճել:
  -Դուք ուզում եք ծեծել ինձ չարած բանի համար: Լա՜վ, դեռ կլսեք իմ մասին:
  Նա ծեծեց ինձ, և ամբողջ դպրոցում լսեցին իմ ձայնը: Ես կաղին տալով վերադարձա դասարան:
  Գրատախտակի վրայից ոտանավորը ջնջված էր: Ամեն ինչ այնպես էր, ինչպես հարկն է: Հանցավորն արժանի պատիժ էր ստացել, ոտանավորը ոչնչացված էր, հինգերորդ դասարանում կարգը` վերականգնված:
  Իմ զարմիկ Առաքը նստել էր սուսիկ- փուսիկ, զմայլված` Ալիս Բովարդի սև խոպոպներով:
  Հենց որ ընդմիջումն սկսվեց, ես նրան ցած գլորեցի ու հեծա վրան:
  -Քո պատճառով ես ծեծ կերա,- ասացի,- այնպես որ մեկ էլ դրա նման բաներ չգրես:
  Սակայն մյուս օրն առավոտյան գրատախտակի վրա հայտնվել էր մի նոր ոտանավոր` գրված, անշուշտ, իմ զարմիկ Առաքի ձեռքով և, անկասկած, նրա ոճով, իսկ միսս Դաֆնին նորից պատրաստվում էր մերկացնել և պատժել հանցագործին: Երբ ես դասարան մտա, տեսա ոտանավորն ու հասկացա, թե բանն ինչ է, խիստ վրդովվեցի: Առաքն արդեն չափ ու սահման անցել էր: Սկսեցի հայերեն հայհոյել նրան, բայց նա իրեն լրիվ խուլի տեղ էր դրել, ու միսս Դաֆնին  էլ ենթադրեց, թե իմ խոսքը իրեն է վերաբերում:
  — Ահա թե ի՜նչ,- ասաց նա, -եթե ասելիք ունես, խոսիր բոլորին հասկանալի լեզվով;
  — Միայն մի բան ունեմ ասելու, որ այդ ոտանավորը ես չեմ գրել, ոչ էլ երեկվանը; Եթե նորից գլխացավանքի մեջ ընկնեմ ոտանավորի պատճառով, ինչ-որ մեկը դեռ կլսի իմ մասին:
  -Նստի՛ր,- ասաց միսս Դաֆնին:
  Ներկա-բացակայից հետո միսս Դաֆնին մի ամբողջ թերթ թուղթ գրոտեց` մտցնելով այնտեղ նոր ոտանավորը, և կարգադրեց ինձ ուղերձը տանել տնօրենին:
  -Ինչու՞ պիտի ես տանեմ,- ասացի ես: — Ես ոչ մի ոտանավոր չեմ գրել:
  -Արա` ինչ քեզ ասված է,- հրամայեց միսս Դաֆնին:
Ես մոտեցա նրա սեղանին ու ձեռքս պարզեցի գրությունը վերցնելու: Միսս Դաֆնին քանոնով խփեց ձեռքիս: Ես ետ ցատկեցի ու գոռացի.
  -Ես ձեր սիրային նամակների փոստատարը չեմ:
Իհարկե, չափն անցա: Միսս Դաֆնին այլևս չդիմացավ ու նետվեց իմ կողմը: Ես այնքան էի չարացած, որ դարձա ու նետվեցի Առաքի վրա: Նա ձևացավ անմեղ զոհ և ասես նույնիսկ չդիմադրեց, բայց այնքան ճարպիկն էր, որ բոլորովին անվնաս դուրս պրծավ, մինչդեռ ես ամբողջ հասակով փռվեցի հատակին: Հենց այդտեղ էլ միսս Դաֆնին վրա հասավ: Հաղթանակը նրանն էր: Երբ ես ներկայացա տնօրենին, երեսս ու ձեռքերս ամբողջովին ծածկված էին կապտուկներով ու ճանկռվածքներով, իսկ միսս Դաֆնիի սիրային նամակը ճմռթված էր ու տեղ-տեղ պատռված:
  -Ինչու՞ ես այսպես ուշացումով երևում,- ասաց միստր Դերրինգրը: — Դե, գրությունը տուր այստեղ: Տեսնենք` այս անգամ ինչ օյին ես սարքել:
 Նա վերցրեց գրությունը, հարթեց սեղանի վրա և սկսեցի ուշադիր կարդալ: Կարդաց մի քանի անգամ: Նա շատ գոհ էր, և, որքան կարող էի դատել, սիրահարված: Նա լայն ժպիտը դեմքին շրջվեց իմ կողմը և պատրաստվում էր հանդիմանություններ տեղալ իմ գլխին, որ ես միսս Դաֆնիին այլանդակ էի համարում:
  -Ոտանավորը ես չեմ գրել,- շտապով ասացի ես:- Երեկվանը` նույնպես: Ես ձեզանից ոչինչ չեմ ուզում, միայն թե քիչ ու միչ կրթություն: Որպեսզի ապրեմ և թույլ տամ` ուրիշներն էլ ապրեն:
  -Լավ, լավ,-ասաց միստր Դերրինգրը:
Նա միանգամայն գոհ էր:
  -Եթե դուք սիրահարված եք նրան,- ասացի ես,- դա ձեր գործն է, իսկ ինձ հանգիստ թողեք:
 -Ըստ իս, այնուամենայնիվ, դու կարող էիր  միսս Դաֆնիի արտաքինի մասին ավելի սիրալիր արտահայտվել,- ասաց միստր Դերրինգրը: — Եթե դու նրան տգեղ ես համարում, ուրիշները միգուցե գտնում են, որ այդպես չէ:
  Օ՜, այ թե զզվել էի այս ամենից. ինչ էլ որ ասես, ոչինչ չի ազդում:
  -Լավ,- ասացի:- Վաղը ես ավելի սիրալիր կլինեմ:
  -Այդ արդեն ավելի լավ է,- ասաց միստր Դերրինգրը: — Իսկ հիմա ես քեզ պիտի պատժեմ:
 Նա ձեռքը տարավ դեպի գրասեղանի ներքևի դարակը, ուր դրված էր լինում գոտին:
  -Այդ չեղավ,- ասացի:- Եթե դուք ինձ պատժեք, ես ավելի սիրալիր չեմ լինի::
  — Հապա ի՞նչ անենք այսօրվա ոտանավորը,- ասաց միստր Դերրինգրը:- Դրա համար է, որ պիտի պատժեմ քեզ: Դե, իսկ վաղը կտեսնենք:
  -Ոչ, սըր,- ասացի:- Ոչ մի պատիժ:
  — Դե լավ,- ասաց միստր  Դերրինգրը:- Միայն տես, հա, ավելի սիրալիր եղիր:
  — Կաշխատեմ,- ասացի ես:- Հիմա կարելի՞ է գնալ:
  -Այո,- ասաց նա:- Կարծում եմ` կարելի է:
Ես դիմեցի դեպի ելքը:
  — Մի րոպե սպասիր,- ասաց միստր Դերրինգրը:- Եթե դու չբղավես, ամեն մեկը գլխի կընկնի, որ այստեղ գործը կարգին չէ: Ետ արի ու բղավիր ինչպես հարկն է, հետո գնա, խնդրեմ:
  -Բղավե՞մ,- ասացի:- Ինչպե՞ս կարող եմ բղավել, երբ ինձ ձեռք չեն տալիս:
  — Կարող ես,- ասաց միստր Դերրինգրը:- Պարզապես գոռա, իբրև թե ցավից:
  — Դժվար թե կարողանամ,- ասացի ես:
  — Ես գոտիով կխփեմ ահա այս աթոռին, իսկ դու գոռա,- ասաց միստր Դերրինգրը: -Տասը անգամ իրար ետևից:
  -Կարծում եք`կստացվի՞,- ասացի ես:
  -Իհարկե, կստացվի,- ասաց նա:- Դե, շուտ:
Միստր Դերրինգրն սկսեց գոտիով հարվածել աթոռին, իսկ ես աշխատում էի գոռալ, ինչպես նախորդ օրը, բայց այնքան էլ բնական չէր ստացվում: Ձայնս ինչ-որ կեղծ էր դուրս գալիս:
  Մենք տարված էինք այդ արարողությամբ, երբ իր սեփական անձով առանձնասենյակ մտավ միսս Դաֆնին: Աղմուկի պատճառով մենք ուշացմամբ նկատեցինք նրան:
 Տասներորդ հարվածի վրա ես շուռ եկա դեպի միստր Դերրինգրը և ասացի,- կացեք, արդեն տասը լրացավ:
  Հենց այդտեղ էլ ես տեսա միսս Դաֆնիին: Նա կանգնել էր շշմած, բերանը բաց:
  — Մի քիչ էլ, տղաս,- ասաց միստր Դերրինգրը:- Որպեսզի հաշիվը լրիվ լինի:
 Ես չհասցրի նրան նախազգուշացնել, որ միսս Դաֆնին սենյակում է, և նա նորից սկսեց ձաղկել աթոռը, իսկ ես առաջվա պես գոռում էի:
 Սա արդեն պարզապես խենթություն էր:
 Միսս Դաֆնին հազաց, միստր Դերրինգրը շուռ եկավ ու նկատեց նրան` իր սիրեցյալին:
  Միսս Դաֆնին լուռ էր: Նրա լեզուն կապ էր ընկել: Միստր Դերրինգրը ժպտաց: Նա խիստ շփոթված էր և սկսեց աննպատակ թափահարել գոտին:
  -Պատժում եմ տղային,- ասաց նա:
  -Հասկանալի է,- ասաց միսս Դաֆնին:
Բայց դա բնավ էլ հասկանալի չէր նրան:
  -Ես չեմ կարող անպատկառներին հանդուրժել մեր դպրոցում,- ասաց միստր Դերրինգրը:
 Նա խենթորեն սիրահարված էր միսս Դաֆնիին: Գոտին թափահարելով` նա ճիգ էր գործադրում թեկուզ որևէ կերպ իրեն բարձրացնել սիրեցյալի աչքում: Սակայն միսս Դաֆնին բոլորովին չգնահատեց այդ ձևի պատիժը, երբ տղայի փոխարեն ձաղկում են աթոռը, իսկ այդ միջոցին տղան գոռում է: Նշանակում է` նրանք երկուսով էլ` և՛ տղամարդը, և՛ տղան, պարզապես ծաղրուծանակում են արդարությունն էլ, անձնվեր սերն էլ: Նա խիստ թունավոր մի հայացք նետեց տնօրենի վրա:
  -Օ՜,-ասաց միստր Դերրինգրը,- ուզում եք ասել, թե ես թակում էի աթոռը: Բա՜յց մենք միայն փորձում էինք: Ճի՞շտ է, տղաս:
  -Ոչ, ճիշտ չէ,-ասացի ես:
 Միսս Դաֆնին գազազած շուռ եկավ  ու անհետացավ, իսկ միստր Դերրինգրը նստեց աթոռին:
  -Տես, թե ինչ արիր,- ասաց նա:
  -Հապա ո՜նց,- ասացի ես,- եթե դուք մտադիր եք նրա հետ սիրաբանել` խնդրեմ, բայց ինձ մի խառնեք այդ գործին:
  -Է՛հ,- ասաց միստր Դերրինգրը,- ինչ-որ է…
Նա ընկճված էր ու տխուր:
  -Լավ,- ասաց նա,- գնա դասարան:
  — Միայն ուզում եմ` իմանաք, որ այդ ոտանավորները ես չեմ գրել,- ասացի ես:
  -Դա ինչ նշանակություն ունի,- ասաց միստր Դերրինգրը:
  -Կարծում էի`թերևս ձեզ կհետաքրքրեր:
  — Միևնույն է, շատ ուշ է,- ասաց նա:- Այժմ այլևս նա ինձանով չի հիանա:
  — Իսկ ինչու՞ դուք ինքներդ ոտանավոր չգրեք նրան,- ասացի ես:
  -Ես ոտանավոր գրել չգիտեմ,- ասաց միստր Դերրինգրը:
  — Այդ դեպքում փորձեցեք մի ուրիշ ձևով,- ասացի:
  Երբ դասարան վերադարձա, միսս Դաֆնին խիստ քաղաքավարի էր ինձ հետ: Ես էլ` նրա հետ: Նա գիտեր, որ ես ամեն ինչ գիտեմ և հասկանում էր, որ ինձ հետ կատակ անել չի կարելի. չէ որ ես կարող էի խափանել նրա սիրախաղը, կամ այնպես անել, որ ամուսնանար տնօրենի հետ: Ահա թե ինչու նա խիստ բարեհաճ էր իմ նկատմամբ:
  Երկու շաբաթ անց պարապմունքները վերջացան, իսկ արձակուրդներից հետո միսս Դաֆնին այլևս չերևաց մեր դպրոցում: Կամ այն է` միստր Դերրինգրը ոտանավորներ չէր գրել նրան, իսկ եթե գրել էր, ապա վատերը, կամ այն է` չէր ասել, որ սիրում է նրան, իսկ եթե ասել էր, ապա միսս Դաֆնին անտարբեր էր գտնվել, կամ թերևս միստր Դերրինգրը առաջարկություն էր արել, իսկ նա մերժել էր, որովհետև ես ամեն ինչ գիտեի, և ապա տեղափոխվել էր մի ուրիշ դպրոց, որպեսզի բուժեր իր խորտակված սիրտը:
  Դրա նման մի բան:

Պարապմունք 45

Ամբողջ թվերի բազմապատկման օրենքները
Տեսական նյութ

Ամբողջ թվերի համար ճիշտ են ոչ միայն գումարման օրենքները, այլև բազմապատկման տեղափոխական, զուգորդական և բաշխական օրենքները։

Տեղափոխական օրենք

Երկու ամբողջ թվերի արտադրյալը արտադրիչների տեղերը փոխելիս արտադրյալը չի փոխվում: 

                                           a · b = b · a։

Զուգորդական օրենք

Երկու ամբողջ թվերի արտադրյալը մի երրորդ ամբողջ թվով 

բազմապատկելու արդյունքը հավասար է այն ամբողջ թվին, որը ստացվում է առաջին թիվը երկրորդ և երրորդ թվերի արտադրյալով բազմապատկելու ժամանակ:

                                       (a·b)·c = a·(b·c)։

Բաշխական օրենք

Ցանկացած ամբողջ թվերի համար ճիշտ է նաև բազմապատկման բաշխական օրենքը։

Որևէ ամբողջ թիվ երկու ամբողջ թվերի գումարով բազմապատկելու արդյունքը կարելի է ստանալ՝ առաջին թիվը բազմապատկելով յուրաքանչյուր գումարելիով և ստացված արդյունքները գումարելով 

իրար.

                                    a·(b +c) = a·b + a·c։

Քանի որ ամբողջ թվերի հանումը կարելի է հանգեցնել նրանց 

գումարմանը, ուստի ամբողջ թվերի բազմապատկման բաշխական օրենքը հանման նկատմամբ հանգեցվում է գումարման նկատմամբ բաշխական օրենքին, այսինքն`

a (b – c) = a (b + (–c)) = ab + a (–c) = ab + (–ac) = ab – ac:

Առաջադրանքներ

1) Ամբողջ թվերի եռյակի համար ստուգե՛ք բազմապատկման զուգորդական օրենքի ճշտությունը.

ա) +9, –2, +5
տես օրինակը՝

(+9x(-2))x(+5)=(+9)x((-2)x(+5))
բ) +5, –8, –3
(+5 x (-8)) x (-3)= (+5) x (-8 x (-3))
գ) –4, +20, –5
(-4 x (+20)) x (-5) = (-4)x(+20)x(-5))

դ) –5, +4, +7

(-5 x (+4)) x (+7) = (-5) x (+4 x (+7))

2) Որոշե՛ք արտադրյալի նշանը,  կատարե՛ք բազմապատկումը. 

 ա) (–2) · (+3) · (–7), 
+42

բ) (–5) · (–4) · (+3 ) · (–2), 
-120

 գ) (–1) · (–1) · (–1 ), 
-1

դ) (+7) · (–3) · (+4) · (–5)
-420

3) Օգտվելով գումարման նկատմամբ բազմապատկման բաշխական օրենքից՝ հաշվե՛ք հարմար եղանակով,տես օրինակը.

ա) 5×25+5×75=5x(25+75)=5×100=500
գ) ( –7 ) · ( –4 ) + ( –7 ) · (–6 )
(-7) x (-4+(-6)) = +70
բ) ( –2 ) · ( +4 ) + ( –2 ) · ( +96 )
(-2) x (4 + 96) = -200
դ) ( –6 ) · ( –5 ) + ( –6 ) · ( -95 )
(-6) x (-5 + (-95)) = +600

4) Եթե արտադրիչների քանակը զույգ թիվ է, և բոլոր արտադրիչնեը բացասական թվեր են,  կարո՞ղ է արդյոք արտադրյալը դրական թիվ լինել: Բերե՛ք օրինակներ:

Այո կարող է
Օրինակ՝ (-5) x (-4) = +20

5) Որոշե՛ք, թե ինչ նշան կունենա չորս ամբողջ թվերի արտադրյալը, եթե՝ 

ա) այդ թվերից երկուսը դրական են, երկուսը՝ բացասական,
+

բ) այդ թվերից երեքը բացասական են, մեկը՝ դրական,

գ) այդ թվերից երեքը դրական են, մեկը՝ բացասական


6)Գիշերը օդի ջերմաստիճանը -10 աստիճան էր։ Առավոտյան այն դարձավ +2 աստիճան: Քանի՞ աստիճանով փոխվեց օդի ջերմաստիճանը:
Լուծում
|-10| + (+2) = 12

7)Թվերը դասավորե՛ք նրանց բացարձակ արժեքների նվազման կարգով.      
81, – 93 , 104, – 300, – 88 , 112, 0, +2, -11։

-300, 112, 104, -93, -88, 81, 11, 2, 0

8)Լրացուցիչ աշխատանք: Խնդիր ֆլեշմոբից:
Տասը լիտր աղաջուր պատրաստելու համար անհրաժեշտ է կես կիլոգրամ աղ։ Սովորողները Թթուդրիկին որքա՞ն աղ պետք է օգտագործեն՝ ութ ու կես լիտր աղաջուր պատրաստելու համար։
Պատ․՝ 425 գ