Քիմիա

Վարժություններ

1)Առաջին սյունակում տրված ռեակցիաների հավասարումների ձախ մասին համապատասխան երկրորդ սյունակից ընտրե՛ք աջ մասը.

1-ե
2-դ
3-գ
4-ա
5-բ

2)Լրացրու՛ բաց թողնված բառը թթուների, հիմքերի և աղերի էլեկտրոլիտային դիսոցման վերաբերյալ` հետևյալ նախադասությունում.

Աղերը դիսոցվում են անմիջապես և լրիվ:

Պատասխան՝ դիսոցվում են

3)Ըստ քիմիական հատկությունների, ո՞ր տիպի օքսիդներին է պատկանում BeO:

• հիմնային
• թթվային
• երկդիմի

4)Տրված է նյութ՝  նատրիումի օքսիդ:

Կազմի՛ր քիմիական բանաձևը 
Na₂O₂

Հաշվի՛ր տրված նյութի մոլային զանգվածը  
(2 ∙ 23) + (2 ∙ 160) = 78
Բանաձև՝  

Մոլային զանգված՝  78.գ/մոլ

5)Որքա՞ն է թթվածնի զանգվածային բաժինը (%) ծծմբային թթվի մոլեկուլում:

(պատասխանը ներկայացրու տասնորդական թվի ճշտությամբ)
Mr (H2SO4)=2+32+64=98
Mr (O4)=4×16=64
ω (O4) = 64/98 ∙ 100%≈65,3%
Պատասխան՝  65,3 %

Ինքնաստուգում քիմիա

Թեմաներ` Նյութերի ճանաչումը: Ֆիզիկական և քիմիական երևույթներ: Մաքուր նյութեր և խառնուրդներ: Խառնուրդների բաժանման եղանակները:

1. Արտահայտություններից որու՞մ է իմաստային հետևությունը ճիշտ տրված

1.մաքուր նյութերը օժտված են խիստ որոշակի հատկություններով,ուստի և ունեն հաստատուն բաղադրություն

2.մաքուր նյութերը օժտված են խիստ որոշակի հատկություններով,ուստի և ունեն հաստատուն կառուցվածք

մաքուր նյութերը ունեն հաստատուն բաղադրություն,բնորոշ կառուցվածք,ուստի և օժտված են խիստ որոշակի հատկություններով

մաքուր նյութերը ունեն՝ հաստատուն բաղադրություն,ուստի և օժտված են բնորոշ կառուցվածքով

2․Շարքերից որու՞մ է տրված միայն մաքուր նյութեր.

1․ծովի ջուր գրաֆիտ,սպիրտ
2․պղինձ, ալյումին, կերակրի աղ
3․թորած ջուր, օդ, հող
4․գրանիտ, մագնեզիում, ալմաստ:

3.Արտահայտություններից ո՞րն է սխալ.

1.խառնուրդում յուրաքանչյուր նյութ պահպանում է իր կառուցվածքը
2.խառնուրդի բաղադրությունը միշտ հաստատուն է
3.խառնուրդում յուրաքանչյուր նյութն ունի հաստատուն եռման և հալման ջերմաստիճան։

4.Ո՞րն է համասեռ խառնուրդ.

1.շաքարաջուրը
2.կավաջուրը
3.կավճաջուրը
4.կաթը։

3. Ո՞րն է անհամասեռ խառնուրդ.

1.սպիրտաջուրը(օղին)

2.մածունը

3.գազերի խառնուրդը(օդը):

4.աղաջուրը

6. Ո՞ր դեպքում են օգտագործում սովորական պարզվածքազատումը.

1.իրար մեջ չլուծվող հեղուկների բաժանման դեպքում

2. իրար մեջ լուծվող հեղուկները բաժանելիս

3.պինդ նյութի առանձնացումը հեղուկից եթե պինդ նյութի խտությունը մեծ է

հեղուկի խտությունից

4. պինդ նյութի առանձնացումը հեղուկից,եթե պինդ նյութի խտությունը փոքր է հեղուկի խտությունից
5. Ո՞ր եղանակով են ձեթը ջրից առանձնացնում.

1.թորումով

3.բաժանիչ ձագարով

2.շոգեացումով

4.ֆիլտրումով։

8. Ո՞ր եղանակով են շաքարի ջրային լուծույթից շաքարն առանձնացնում.

1.ֆիլտրում

3.թորում

4.պարզվածքազատում։

2.շոգիացում

Ձվի քիմիական բաղադրությունը

Ձուն բաղկացած է 12% կեղևից, 56% -ը սպիտակուցից և 32% դեղնուցից: Կեղևի տակ անմիջապես գտնվում են երկու թաղանթ՝ արտաքին և ներքին թաղանթները: Այս թաղանթները պաշտպանում են ձվի պարունակությունը բակտերիաներից: Ձվի կեղևը պարունակում է 3% ֆոսֆոր և մագնեզիում, նատրիում, կալիում, ցինկ, մանգան, երկաթ, պղինձ և այլ օրգանական բաղադրիչներ:

Քիմիական բաղադրությունը կախված է թռչնի տեսակից, տարիքից, սնվածության աստիճանից, կերակրումից, ձվարկման ժամկետից և այլ գործոններից։

Ձվի սպիտակուցը
Ձվի սպիտակուցը միջինում պարունակում է՝ 85,7% ջուր, 12,7% սպիտակուց, 0,3% ճարպ, 0,7% ածխաջուր, 0,6% հանքային աղեր, գլյուկոզ, ֆերմենտներ (պրոտեազ, դիպեպսիդազ, դիաստազ), վիտամիններ։

Ձվի դեղնուցը
Դեղնուցը պարունակում է 50-54% ջուր, 16-17% սպիտակուց, 30-32% ճարպեր և լիպիդներ, 1% ածխաջուր և հանքային աղեր։ Ձվի դեղնուցը պարունակում է ֆոսֆոր, որն էլ իր հերթին պահպանում է ատամները, մասնակցում է օրգանիզմում տեղի ունեցող բոլոր ֆիզիոլոգիական գործընթացներին։ 

Մետաղների օքսիդներ։ Հիմնային օքսիդներ։ Հիմքեր

1․Ո՞ր մետաղների օքսիդներն են ջրում լուծելի: Թվարկե՛ք այդ մետաղները:
Na₂O — Նատրիումի օքսիդ
K₂O — Կալիումի օքսիդ
CaO — Կալցիումի օքսիդ
BaO — Բարիումի օքսիդ
Li₂O — Լիթիումի օքսիդ

2․Որո՞նք են կոչվում հիմնային օքսիդներ: Բերե՛ք հինգ օրինակ:
Հիմնային են կոչվում այն օքսիդները, որոնց համապատասխանում են հիմքեր։
Na₂O,CaO,CuO,FeO,MnO,Cu₂O։

3․Գրե՛ք հետևյալ օքսիդներին համապատասխանող հիդրօքսիդների բանաձևներն ու անունները Li2Օ, CaO, MgO, 
Li2Օ — LiOH — Լիթիումի հիդրօքսիդ
CaO — Ca(OH)₂ — Կալցիումի հիդրօքսիդ
MgO — Mg(OH)₂ — Մագնեզիումի հիդրօքսիդ

4․Ներկայացրեք լիթիումի, նատրիումի, մագնեզիումի, բարիումի, ցինկի, պղնձի(II) և երկաթի (III) հիդրօքսիդների բանաձևերը:
LiOH — Լիթիումի հիդրօքսիդ
NaOH — Նատրիումի հիդրօքսիդ
Mg(OH)₂ — Մագնեզիումի հիդրօքսիդ
Ba(OH)₂ — Բարիումի հիդրօքսիդ
Zn(OH)₂ — Ցինկի հիդրօքսիդ
Pb(OH)₃ — Պղնձի հիդրօքսիդ
Fe(OH)₂ — Երկաթի հիդրօքսիդ

5․Ո՞ր ինդիկատորի գույնն է նույնը և ջրում, և՛ ալկալու լուծույթում։
Լակմուսի թղթի

Թթվածին

1. Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին.

ա) ո՞րն է թթվածին տարրի քիմիական նշանը,
Թթվածին տարրի քիմիական նշանն է O:

բ) որքա՞ն են թթվածնի հարաբերական ատոմային և մոլային զանգվածները,
Հարաբերական ատոմային զանգվածը ՝ 16
Մոլային զանգված՝ 16գ/մոլ

գ) ո՞րն է թթվածին տարրի կարգաթիվը,
Թթվածին տարրի կարգաթիվն է 8։

դ) քանի՞ էլեկտրոն է առկա թթվածնի ատոմի արտաքին էներգիական մակարդակում,
6 էլեկտրոն։

6․ Հիմնականում ի՞նչ գործընթացներով է պայմանավորված թթվածնի ծախսը բնության մեջ, և ո՞ր երևույթով է այն վերականգնվում։

Օդի թթվածինը հիմնականում ծախսվում է նյութերի այրման, օքսիդացման, օրգանական նյութերի նեխման և կենդանի օրգանիզմի շնչառության:

Քանակաչափություն։ Նյութի քանակ։Մոլ։ Մոլային զանգված

1)Որքան է մոլեկուլների թիվն ածխածնի (IV) օքսիդի (CO2) 22 գ զանգվածով նմուշում:
Mr (CO₂)=(12∙1)+(16∙2)=44
M (CO₂)=44 գ/մոլ
m (CO₂)=22 գ
n (CO₂)= m/M
n(CO₂)=22/44=0,5 մոլ
Պատ․՝0,5 մոլ

2)Որքա՞ն է ատոմների թիվը էթանի (C2H6 ) 15 գ զանգվածով նմուշում:
m (C₂H₆)=15 գ
Mr(C₂H₆)= (12∙2)+(6∙1)=30
M(C₂H₆)=30 գ/մոլ
N(C₂H₆)=?
n(C₂H₆)=m/M
n(C₂H₆)=15/30=0,5 մոլ
N=n∙N_A
N=0,5 ∙ 6,02 ∙ 10²³=3,01∙10²³
Պատ․՝3,01∙10²³

3)Ո՞րն է թթվածնի ատոմի բաղադրությունը.

ա)16 պրոտոն,16 էլեկտրոն,16 նեյտրոն

բ)8 պրոտոն,16 էլեկտրոն, 8 նեյտրոն
Պատ․՝ 8 պրոտոն, 8 էլեկտրոն, 8 նեյտրոն

4)Քիմիական տարրի կարգաթիվը 7 է: Ո՞րն է 5 մոլեկուլ այդ տարրի ատոմներից կազմված նյութը.
N₅

5)Հաշվել 0.2 մոլ գազային թթվածնի զանգվածը(գ)

m=n•M
Mr (O₂)=32
M (O₂)=32 գ/մոլ
n (O₂)=0,2 մոլ
m=0,2∙32=6,4
Պատ․՝6,4 գ

Ֆիզիկական և քիմիական երևույթներ

Այսօրվա նյութի միջոցով, մենք կսովորենք թե ինչպես ստեղծել ֆիզիկական, ապա քիմիական երևույթներ։
Նախ թե ինչ են իրենցից ներկայացնում ֆիզիկական և քիմիական երևույթները։
Ֆիզիկական են անվանում այն երևույթները, որոնց ընթացքում  նյութերը մեկը մյուսի չեն փոխարկվում, այսինքն՝ նոր նյութեր չեն առաջանում:
Քիմիական են անվանում այն երևույթները, որոնց ընթացքում  նյութերը փոխարկվում են  մեկը մյուսի, այսինքն` նոր նյութեր են առաջանում և այդ նյութից փոխվում է նյութերի համը, հոտը, և այլն:
Ֆիզիկական երևույթի համար կարող ենք շաքարավազը խառնել ջրի հետ, երևույթը ֆիզիկական է, քանի որ նոր նյութ չի առաջանում, ապա որպեսզի ֆիզիկական երևույթից ստանանք քիմիական պետք է էկրակի վրա պահենք մեր ստացած խարնուռդը։ Մի քանի րոպե անց կստանանք կարամել, այսինքն կկատարավի գույն համի և հոտի փոփոխություն, որոնք բնորոշ են Քիմիական երևույթներին։

Ինքնաստուգում

1) Ո՞րն է նյութի քանակի միավորը

Ա) լիտր

Բ)կգ

Գ)մոլ

2)Տարրը գտնվում է երրորդ պարբերության 5-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում։Ո՞րն է այդ տարրը

Ա)ազոտ

Բ) ֆոսֆոր

Գ) այլումին

Դ) Արսեն

3)Ո՞րն է ածխաթթու գազի բանաձևը
co₂

4)Որու՞մ է պղնձի զանգվածային բաժինը ամենամեծը

Ա)Cu0

Բ)CuCl2

Գ)Cu20

Դ)CuSO4

5)Սահմանել քիմիական երևույթ հասկացությունը։ Առաջարկել առնվազն երկու օրինակ։

Քիմիական երևույթնե8 en կոչվում այն երևույթները, որոնց ժամանակ փոխվում է նյութի բաղադրությունը, մի նյութից առաջանում է երկու և ավելի նյութեր։ Քիմիական երևույթներին այլ կերպ անվանում են քիմիական ռեակցիաներ կամ փոխարկումներ։

6) Ի՞նչ սկզբունքով են կազմվում քիմիական տարրերի նշանները։ Բերել օրինակներ։

7)Գրել։ Կերակրի աղի և շաքարի քիմիական բանաձևը։
Կերակրի աղ – NaCl
Շաքար – C₁₂H₂₂o₁₁

8)Ո՞ր հարկում և ո՞ր բնակարանում է ապրում ածխածին տարրը։

Ածխածին տարրը բնակվում է 2-րդ հարկի 4-րդ բնակարանում

9)Որքա՞ն է պրոտոնի լիցքը

Ա) 0

Բ)+1

Գ)-1

Դ) Z

2)Ո՞ր օրենքի սահմանումն է «քիմիական ռեակցիայում ընդհանուր զանգվածը հավասար է ռեակցիայի հետևանք ընդհանուր զանգվածին».

1. Ավոգադրոյի օրենք
2. բաղադրության հաստատունության օրենք
3. զանգվածի պահպանման օրենք

3)Ինչպե՞ս է կոչվում այն թիվը, որը դրվում է ռեակցիայի հավասարման մեր քիմիական բանաձևերից առաջ,

1. ինդեքս

2.զանգված

3. գործակից
4. հարաբերական մոլեկուլային զանգված

4)Հետևյալ ռեակցիաներից ո՞րն է միացման ռեակցիաի հավասարում,

1. Pb+S PbS
2. 2HgO= 2Hg + O2

3, CaCOg = CaO + CO,

5)Հետևյալ քիմիական հավասարման մեջ ո՞ր նյութն է ծածկագրված հարցական նշանի տակ,

2Mg + Օ2 = 2MgO

2. Առաջարկեք այնպիսի քիմիական ռեակցիայի օրինակ, որն ընթանում է տաքացման պայմաններում:

փայտի այրումը

լուցկու այրումը

մետաղի այրումը

2. Առաջարկեք քիմիական ռեակցիաների 3 օրինակ, որոնք ընթանում են սենյակային ջերմաստիճանում։

հացի բորբոսնելը

ձվի նեխումը

կաթի թթվելը

2. Ի՞նչ միավորներով է արտահայտվում քիմիական ռեակցիայի ջերմէֆեկտը:

կիլոջոուլ

2. Ո՞ր պնդումն է ճիշտ քիմիական ռեակցիային ուղեկցող ջերմային էներգիայի վերաբերյալ.

ա) միայն անջատվում է

բ) միայն կլանվում է

գ) հաստատուն մեծություն է

դ) կարող է և՛ անջատվել, և՛ կլանվել

1. Անվանե՛ք որեւէ մարմին, որը կարելի է պատրաստել տարբեր նյութերից:

աթոռ,սեղան,լվացարան,հեռախոս։

1. Ապակուց պատրաստված բաժակը նյո՞ւթ է, թե՞ մարմին:

ապակին նյութ,բաժակը մարմին։

1. Հետեւյալ շարքից առանձնացրե՛ք մարմինների եւ նյութերի անունները՝
   ջերմաչափ, ջուր, պարաֆին, մոմ, պղինձ, մատանի, պոլիէթիլեն,
   ապարանջան, արծաթ, սեղան, փայտ, դանակ, երկաթ, ալյումին:

նյութ-ջուր,պարաֆին,պղինձ,պոլիէթիլեն,արծաթ,փայտ,երկաթ,ալյումին
մարմին-ջերմաչափ,մոմ,մատանի,ապարանջան,սեղան,դանակ

Լրացրե՛ք բաց թողած նյութերի անունները.
ա) մետաղյա լար բ) երկաթե պատառաքաղ գ) կաշվե գնդակ դ) ապակե բաժակ ե) ռեզինե քանոն զ) փայտե սեղան

1. Բերված երեւույթներից ընտրե՛ք քիմիական ռեակցիաները: Ի՞նչ հատկանիշներից ելնելով կարող եք ասել, որ ընտրվածները քիմիական ռեակցիաներ են.
   ա) կաղամբի թթվելը, բ) սառույցի հալվելը, գ) արեւի լուսարձակելը, դ) եր­ կաթե ձողի ժանգոտվելը, ե) ջրի եռալը, զ) շաքարի լուծվելը ջրում:
2. Բերե՛ք հեղուկ և պինդ մետաղական պարզ նյութերի օրինակներ:

սնդիկ,ոսկի։

1. Բերե՛ք գազային, հեղուկ և պինդ ոչ մետաղական պարզ նյութերի օրինակներ:

ածխաթթու գազ,ջրածին,Ֆտոր

3. Պարբերական աղյուսակից դո՛ւրս գրեք բոլոր այն տարրերի քիմիական նշանները, որոնց լարիներեն անվանումների սկզբնարառը H է: Գրե՛ք նաև` այդ տարրերի հայերեն անվանումներն ու հարաբերական ատոմային զանգվածները։

H-Ջրածին 1

He-Հելիում 4

Hf-Հաֆնիում 178

Hg-Սնդիկ 200

Hs-Հասիում 265

4. Պարբերական աղյուսակի կարճ (առաջին երեք) պարբերություններից դո՛ւրս գրեք բոլոր այն տարրերի քիմիական նշանները, որոնց հայերեն անվանումների սկզբնարառն Ա է: Գրե՛ք նաև` այդ տարրերի հարաբերական ատոմային զանգվածները։

Ածխածին,ազոտ,ալյումին,արգոն։

5.Հետևյալ քիմիական տարրերից երկու սյունակով դո՛ւր գրեք մետաղներն ու ոչ մետաղները.

ծծումբ, երկաթ, ալյումին, ջրածին, նատրիում, սնդիկ,ֆոսֆոր, բրոմ։

մետաղ-երկաթ,ալյումին,սնդիկ,

ոչ մետաղ-Ծծումբ,ջրածին,նատրիում,ֆոսֆոր,բրոմ։