Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է կենսոլորտը, ի՞նչ ոլորտներ է ընդգրկում:

Քանի որ կենդանի օրգանիզմներն ունեն շատ լայն տարածում, ուստի կենսոլորտն րնդգրկում է ողջ ջրոլորտը, քարոլորտի վերին և մթնոլորտի ստորին շերտերը: Այդ շերտերում կան միջավայրի այնպիսի պայմաններ, որոնք նպաստավոր են կենդանի օրգանիզմների համար:

1. Որո՞նք են կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչները:

Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներից են բույսերը և կենդանիները: Դրանք իրենց չափերով տարբեր են, ունեն տարբեր կառուցվածք, կենսագործունեության առանձնահատկություններ և հետաքրքիր հարմարանք­ներ, որոնք հնարավոր են դարձնում կյանքը երկրագնդի տարբեր ոլորտնե­րում:

1. Տարբեր նյութերի հետ կենդանի օրգանիզմների փոխազդեցության ի՞նչ օրինակներ գիտեք:
2. Կենսոլորտում ի՞նչ գործառույթներ են իրականացնում կենդանի օրգանիզմները:

Կենսոլորտը մի ուրույն ամբողջություն է, բարդ համակարգ, որտեղ կենդանի օրգանիզմները միասին կատարում են կարևոր գործառույթներ: Դրանցից է, օրինակ, Երկրագնդում տարբեր նյութերի հոսքր, որն իրակա­նանում է կենդանի օրգանիզմների միջոցով: Շ

1. Ուշադիր դիտարկեք տեղանքը, շրջակա միջավայրը: Ի՞նչ գիտեք այդ միջավայրի պայմանների մասին: Թվարկեք և նկարագրեք շրջապատի կենդանի օրգանիզմները, բույսերը և կենդանիները:

 Շատ նյութեր, օրինակ՝ ջուրր կամ ածխաթթու գազր, հեռանում են կենդանի օրգանիզմից, հայտնվում շրջակա միջավայրում և հետո նորից վերադառնում կենդանի օրգանիզմ: Տեղի է ունենում նյութերի մի շրջապտույտ:

1. Ի՞նչ գիտեք այդ օրգանիզմների մասին:

Կենդանի օրգանիզմները միայնակ չեն կարող երկարատև գոյատևել, նրանք փոխազդում են տարբեր մարմինների ե նյութերի հետ: Այդ նյութե­րից է, օրինակ, թթվածինը, որով կենդանի օրգանիզմների մեծ մասր շնչում է: 

Adjective /Ածականներ/& Adverb Մակբայեր/

Անծանոթ բառեր

passing through

desert-անապատ

bush -թուփ

tumbler- շրջվել, նկատել

guzzle-ագահությամբ ուտել, լակել

In an instant- մի ակնթարթում

Stretch -ձգվել

Instantly-անմիջապես

shade-ստվեր

nap-նիրհ

Otherwise -հակառակ դեպքում, այլապես

disappear-անհետանալ

Almighty-ամենակարող

grant- նվեր

• Դուրս գրել անծանոթ բառերը:

traveller-ճանհապարորդ, passing – անցնող, through- միջոցով walking-քայլող,

• Գտնել կարմիրով նշված բառերի հոմանիշները՝ beautiful-pretty
• beautiful-wanderful,

Ածականները գործածում ենք գոյականների և դերանունների հետ․ Ածականները գրում ենք գոյականներից կամ դերանուններից առաջ։

• I have a black cat.
• He dropped the hot plate.

Մակբայները գործածում ենք բայերի հետ, նկարագրում ենք բայերին՝

• She sang loudly.
• He speaks slowly.

Մակբայը կազմվում է ածականին ավելացնելով –ly- մասնիկը՝

Bad-badly, sad-sadly

Մակբայների համեմատական և գերադրական աստիճանները կազմում ենք օգտագործելով more և most

• She sang more loudly than her friend.
• She sang most loudly in the class.

Օրինակներ՝

• Careful զգույշ (ածական): He is always careful.
• Carefully (մակբայ): She put the glasses down carefully.
• Quiet հանգիստ(ածական): This is a quiet room.
• Quietly (մակբայ): She spoke quietly.
• Bad վատ (ածական): This coffee is bad!
• Badly (մակբայ): He sings badly!

Եթե ածականը վերջանում է  ‘y’, ապա ‘y’ դառնում է ‘i’ and այնուհետ ավելացնում ենք  ‘ly’. Եթե ածականը վերջանում է ‘le’, ‘e’ սզվում է, և ավելանում է ‘y’.

• Happy ուրախ (ածական): She looks very happy.
• Happily մակբայ): He sang happily.
• Gentle նուրբ (ածական): It’s a gentle cat.
• Gently (մակբայ): He stroked the cat gently.

Կան բացառություններ՝

• Fast արագ (ածական): That’s a fast car.
• Fast (մակբայ): She walks fast.
• Early շուտ (adjective- ածական): She was early for the meeting.
• Early (adverb-մակբայ): He arrived early.
• Late ուշ (adjective): He is always late!
• Late (adverb): He got up late this morning (‘lately’ is also an adverb but means ‘recently’).
• Good լավ (adjective): That is a good book.
• Well (adverb): She did well on the exam (‘well’ can also be an adjective; see below).
• Hard դժվար (adjective): Maths is hard!
• Hard (adverb): She tried hard (‘hardly’ is also an adverb, but means ‘almost none’; see below).

Գտիր թաքնված բառը․

• վագր, առյուծ, կապիկ, կատու-կենդանիներ:
• կոնֆետ, տորթ, բլիթ-քաղցրավենիք:
• վարդ, մանուշակ, շուշան, ձնծաղիկ-ծաղիկներ:

Գտիր ավելորդ բառը․

• ծիծեռնակ, կաչաղակ, բզեզ, ճնճղուկ բզեզ ճիշտ է:
• տանձ, սալոր, դդմիկ,խնձոր դդմիկ ճիշտ է:
• մայր, տուն, եղբայր, տատիկ տուն ճիշտ է
• հմայիչ, բարձր, ձյուն, սպիտակ հմայիչ, բարձր ճիշտ է:

Ավարտիր ասացվածքները․

• Ով աշխատի,նա կուտի:
• Ծիծաղում է նա,ով վերջում է ծիծաղում։
• Փոս փորողը,ինքը կընկնի մեջը։

համեմատում

2 a 5/6< 3 a 1/4

4 a 7/8> 4 a 7/9

7/8>7/9

4 a 6/7> 4

1.Հատվածից դուրս գրիր անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամ բացատրիր:

համբավ-Հռչակ, բարի անուն:

3․Այս հատվածում ինչը կփոխեիր և ինչո՞ւ:

Ես միայն այս հատվածում կփոխ էի այն մասը երբ, որ բոշան գլխի ընկավ, որ թագավորի տղան գնաց այն հրաշալի ծառի մոտ, որը շատ հոտավետ էր և սիրահարվեց այն ծառին: Այդ պահը ես կփոխեմ և կդնեմ, որ Բոշան հիասթափվեց թագավորի տղայից և գնաց: ԵՎ հետո եղեգնուհին վերակենդանացավ և թագավորի տղան և եղեգնուհին ամուսնացան:

4. Եթե դու լինեիր թագավորի փոխարեն, ի՞նչ կանեիր:

ես չէի թողնի որ բոշան երբեկ ամուսնանար իմ տղայի հետ որովհետև նա շատ չար տգեղ անձնավորություն է: Ես պատմվածքի սկզբից էլ հասկացա բոշայի մասին:

1.Գրիր տրված գոյականներից յուրաքանչյուրին բնորոշող
երեք ածական։
Նկար, այգի, ծաղիկ, գիրք, գորգ։

Նկար-գեղեցիկ, ոսկեգույն-նկար, մշակութային-նկար: Այգի-հոտավետ, տգեղ-այգի, լավ-այգի: Ծաղիկ-հոտավետ, գեղեցիկ-ծաղիկ, հրաշալի-ծաղիկ:

2.Լրացրու նախադասությունները` ընդգծված գոյականներին տալով  հետևյալ ածականներից որևէ մեկը՝վաղեմի, գազազած, կանաչապատ, անսպառ, փոքրամարմին,ստվերախիտ:

Աղջիկը  փոքրամարմին անհանգիստ շուրջն էր նայում: Ձիավորները սրարշավ հասան մի կանաչապատ  դաշտավայր:
Երջանկություն անսպառ  պատել էր պատանու սիրտը: Ամբոխը վաղեմի  հոծ խմբերով մոտեցավ կալվածատիրոջ տանը: Ճամփորդները հասան մի ստվերախիտ անտառ և սպասեցին իրենց ուղեկցին: Ընկերները գազազած  փոքրիկ առիթով վիճել էին և բաժանվել իրարից:

3.Դուրս գրիր բոլոր ածականները:

Առավոտյան պայծառ արևը շողում էր կապտավուն երկնքում: Սառնորակ ու մաքուր օդում տարածվել էր երփներանգ ծաղիկների արբեցնող բույրը: Անահիտը հագավ վարդագույն վերնաշապիկը, դրեց ճերմակ գլխարկը ու երջանիկ ժպիտով դուրս նայեց կիսաբաց լուսամուտից: Շուրջբոլորը սավառնում էին թռչունները՝ գարնան հիասքանչ օրով խենթացած:

Պայծառ, կապտավուն, սառնորակ, մաքուր, երփներանգ, արբեցնող ճերմակ, երջանիկ, հիասքանչ:

Ածականի համեմատության աստիճանները

Կան ածականներ, որոնց ցույց տված հատկանիշը համեմատելի է: Համեմատության աստիճանները երեքն են՝ դրական, բաղդատական, գերադրական:

Դրական սատիճանում բառն իր ուղիղ ձևն ունի, օրինակ՝ լավ, բարի, գեղեցիկ…

Համեմատական աստիճանում այն համեմատվում է մեկ այլ հատկանիշի հետ, որի համար օգտագործում ենք ավելի, պակաս բառերը, օրինակ` ավելի լավ, ավելի բարի, պակաս գեղեցիկ…

Գերադրական աստիճանում ածականը ցույց է տալիս մի այնպիսի հատկանիշ, որը բոլորից լավն է: Կազմվում է ամենա բառի կամ գույն ածանցի միջոցով,  օրինակ` ամենալավ կամ լավագույն, ամենագեղեցիկ կամ գեղեցկագույն, ամենաբարի…

Դուրս գրել ածականները և գոյականները:

Առաջին անգամն էր, որ նա ջերմ սեր էր զգում կրտսեր քրոջ` Մարգարիտի հանդեպ: (3 գոյական, 2 ածական) Կրտսեր, ջերմ, Ածական, անգամ, սեր, քրոջ Գոյական:

1. Բառարանի օգնությամբ բացատրիր եղեգնուտ, աներևույթ, անմատչելի բառերը։

եղեգնուտ-Եղեգով պատված տեղ՝ վայր, շամբ: Բամբուկով աճեցրած թփուտ:

աներևույթ-Չերևացող, աչքի տեսողությանը անմատչելի:
2. Անհայտ, անծանոթ: անտեսանելի:

անմատչելի-Շատ թանկ, ոչ մատչելի գնով:

1.  Վերնագրիր  հատվածը։

Թագավորն ու եղեգնուհին հանդիպելիս :

It was a nice place with a green trees near a river.  The boys are playing the football in a yard. They spoke much about a modern literature and art. I have an idea of going for the walk as far as the station. Shall we go to London by the train or by the bus.

• Նախադասությունները գրեք անցյալ, ներկա շարունակական, ապառնի ժամանակաձևերով:

1. They go to the cinema every Sunday.

They went to the cinema cunday.

They are going to cinema.

They will go to the cinema .

2. She eats ice-cream in summer.

The is eating ice cream .

The will eat ice cream.

3. The boys play football in the yard.

The boys played.

The boys are playing.

The boys will play.

4. The children have got five lessons at school.

The children hard got.
The children are having

The childi will have got

Սանահինի վանք

 

Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի համանուն գյուղում է գտնվում:Սանահինի վանքը հիմնել է Հայոց թագավոր Աշոտ Գ Ողորմածը 966թ.-ին։ Սանահինը դարձել է Կյուրիկյանների վարչական կենտրոնը և տոհմական դամբարանը (մինչև XIIդ. կեսը), ինչպես նաև Կյուրիկյան թագավորության եկեղեցական թեմի առաջնորդ-եպիսկոպոսի աթոռանիստը (մինչև XIդ. կեսը)։ X-XIդդ. եղել է մշակութային կենտրոն, ունեցել բարձրագույն տիպի դպրոց, դրան կից հարուստ գրադարան: Սանահինում դասավանդում էին հումանիտար գիտություններ, երաժշտություն և բժշկություն, գրվում էին գիտական աշխատանքներ (քննախոսություններ). այստեղ էին ստեղծագործում ժամանակի նշանավոր գրիչները, ծաղկողներն ու մանրանկարիչները։ XIIդ. վերջին Տաշիր գավառի կազմում Սանահինը դարձել է Զաքարյանների սեփականությունը և տոհմական հանգստարանը։ Սանահինը կրկին վերածվել է գիտամշակութային կենտրոնի, նվիրատվությունների հաշվին ձեռք բերել ընդարձակ կալվածքներ։  Սանահինի վանական հաստատությունը բազմաթիվ անգամ ենթարկվել է հարձակման թշնամիների կողմից: Շինության մի մասը այրվել է, իսկ հուշարձանները գողացել են Սելջուկ և պարսկական ավազակային խմբերը: Այն մեծապես վնասվել է բնական աղետներից, հատկապես 1139 թվականի երկրաշարժից:  Սանահինի համալիրի կազմում են Ս.Աստվածածին և Ամենափրկիչ եկեղեցիները, 3 գավիթ, գրատունը, զանգակատունը, ակադեմիան, Ս.Գրիգոր փոքրաչափ եկեղեցին` մատուռը։ Համալիրի հնագույն եկեղեցին` Ս.Աստվածածինը, կառուցվել է 928-944թթ.-ին։ Գմբեթավոր դահլիճ տիպի վաղագույն օրինակներից է։ Ներսում պահպանվել են որմնանկարների հետքեր։ Սանահինում պահպանվել են ավելի քան 50 խաչքար՝ վանքի տարածքում, գերեզմանոցում, նախկին գյուղամիջում: Հատկապես արժեքավոր են Գրիգոր Տուտեորդու և Սարգսի խաչքարերը, որոնք միջնադարյան Հայաստանի քանդակային արվեստի լավագույն նմուշներից են: Ավանդության համաձայն՝ Սանահինը կառուցվել է այն վայրում, որտեղ խաչ էր տեղադրել Գրիգոր Լուսավորիչը 4-րդ դարում: Սանահինի վանքը հիմնադրվել է քիչ ավելի շուտ, քան Հաղպատի վանքը /Սանահին հայերեն նշանակում է՝ «սա ավելի հին է, քան մյուսը /Հաղպատ/ »

1. Բացատրիր հրովարտակ բառը։ Կազմիր նախադասություններ այդ բառով։

Հրովարտակ-Թագավորի գրավոր դիմումը :

Թագավորը վերջապես վերջացրեց իր հրովարտակը: Որպեսզի ժողովուրդին ներկայացնի հրովարտակի մասին:

Բանաստեղծությունից դուրս գրիր գործողություն ցույց տվող բոլոր բառերը։

Արթնանալ, կանչել, լալել, ելնել, համբուրեմ, գնալ, Բարձրանալ, առնել,
Հագնել, թագադրել, արձակել, կարկաչեն, ծաղկել, կանաչել, գալ, չգալ, լինել, սիրել, հավերժանալ, թագավորել: